تأثیر سلنیم بر جذب عناصر و پاسخ آنتی اکسیداتیو گندم و کاهو در شرایط شور

سلنیم (se) در گروه عناصر مفید برای گیاه قرار دارد اما غلظت های زیاد آن سمی بوده و سبب کاهش رشد گیاه می شود. مهمترین نقش زیستی سلنیم در ارتباط با فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز است که در محافظت از سلول در برابر تنش-های محیطی از جمله شوری نقش دارد. شوری از مهمترین تنش های محیطی بسیاری از خاک های ایران است. بنابراین، بررسی تأثیر سطوح مختلف سلنیم بر رشد و عملکرد و ظرفیت آنتی اکسیدانتی گیاه در شرایط شور اهمیت دارد. از این رو این پژوهش با هدف بررسی برهمکنش شوری و سلنیم بر عملکرد، فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز(gpx) به عنوان شاخصی از فعالیت آنتی اکسیدانتی گیاه و غلظت برخی عناصر کم مصرف اجرا شد. گیاه گندم یکی از محصولات راهبردی و مهمترین غله در دنیا می باشد و گیاه کاهو جایگاه ویژه ای در بین سبزیجات مصرفی توسط افراد جامعه دارد. این پژوهش به صورت دو آزمایش فاکتوریل مستقل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در مرکز پژوهشی کشت بدون خاک دانشگاه صنعتی اصفهان به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح مختلف سلنیم (0، 20، 40 و 150 میکرومولار از منبع سلنات سدیم)، دو سطح شوری(0 و 100 میلی مولار کلرید سدیم) و دو رقم گندم (کویر و بک کراس روشن) در آزمایش اول و دو رقم کاهو (بلک سالادین و وایت توریست) در آزمایش دوم بود. دو رقم گندم و دو رقم کاهو تفاوت معنی داری از لحاظ پاسخ به سطوح مختلف سلنیم داشتند. کاربرد سلنیم و شوری سبب کاهش عملکرد ریشه کاهو شد. عملکرد وزن خشک شاخسار کاهو در سطح 40 میکرومولار سلنیم بیشتر از سایر سطوح سلنیم بود. در ریشه کاهو بالاترین فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز در سطح 20 میکرومولار سلنیم مشاهده شد. کمترین وزن خشک شاخسار کاهو، رقم بلک سالادین در سطح 150 میکرومولار سلنیم مشاهده شد. در این رقم آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز در سطح 150 میکرومولار سلنیم بالاترین فعالیت را نشان داد و در رقم وایت توریست بالاترین فعالیت آنزیم ریشه در سطح 40 میکرو مولار سلنیم و کمترین فعالیت در شرایط بدون سلنیم مشاهده شد. در کاهو، رقم بلک سالادین در شرایط غیر شور، فعالیت آنزیم در سطح 40 میکرومولار سلنیم بیشتر از سطوح دیگر این عنصر بود. شوری سبب کاهش غلظت آهن، مس، منگنز و روی شاخسار و مس و روی ریشه کاهو شد. جذب عناصر مختلف مورد اندازه گیری توسط ریشه و شاخسار کاهو رقم وایت توریست بیشتر از رقم بلک سالادین بود. جذب آهن، روی و منگنز شاخسار و منگنز ریشه کاهو تحت تأثیر سلنیم قرار نگرفت. تأثیر کاربرد سلنیم بر رشد و عملکرد گندم بسته به رقم متفاوت بود. شوری سبب کاهش وزن خشک ریشه و شاخسار هر دو رقم گندم شد. بالاترین فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز در ریشه گندم در سطح 40 میکرومولار سلنیم مشاهده شد. غلظت آهن ریشه گیاه گندم با افزایش غلظت سلنیم افزایش یافت در حالی که غلظت آهن شاخسار تحت تأثیر سلنیم نبود. غلظت مس شاخسار و ریشه گندم با افزایش سلنیم از 20 تا 150میکرومولار کاهش یافت. غلظت روی شاخسار گندم تحت تأثیر کاربرد سطوح مختلف سلنیم قرار نگرفت. بجز غلظت آهن ریشه، غلظت سایر عناصر مورد اندازه گیری در ریشه و شاخسار در شرایط شور کاهش معنی داری نشان دادند. بالاترین جذب آهن ریشه گندم در سطح 150 میکرومولار سلنیم اندازه گیری شد در حالی که جذب آهن شاخسار با افزایش سلنیم کاهش یافت. هم در گندم و هم در کاهو، درصد انتقال عناصر مختلف مورد بررسی در شرایط غیرشور بیشتر از شرایط شور است. بطور کلی نتایج این پژوهش نشان داد تأثیر سلنیم بر رشد و عملکرد گیاه، بسته به جنس و رقم گیاه و نیز غلظت کاربردی این عنصر متفاوت می باشد. همچنین در شرایط شور، اثرهای منفی غلظت های زیاد سلنیم بر گیاه تشدید شده است.